Nieuwe indicatorenset voor integrale beoordeling in systeemonderzoek

Doel en achtergrond van project

Het doel van dit project was om een indicatorset en systematiek te ontwikkelen om de algemene duurzaamheidsprestatie van een agrarisch bedrijf in kaart te brengen, en deze te toetsen op drie systeemproeven van de PPS Beter Bodembeheer. In het praktijkgerichte systeemonderzoek in de akkerbouw wordt onderzoek gedaan naar de optimalisatie van bedrijfssystemen op verschillende vlakken, met een focus op de bodemkwaliteit. Door de complexiteit van de interacties binnen een agrarisch systeem is een integrale aanpak nodig om deze bedrijfssystemen goed te kunnen evalueren en te zorgen dat goede prestaties op het ene thema niet worden afgewenteld naar een ander thema. De bestaande aanpak uit het begin van deze eeuw is verouderd omdat nieuwe thema’s als klimaat en biodiversiteit belangrijk zijn geworden.

Selectie van indicatoren

Voor het opstellen van de beoogde indicatorset zijn de ecosysteemdiensten als uitgangspunt genomen, en is er een long-list aan indicatoren opgesteld die (aspecten van) deze ecosysteemdiensten belichten. Om tot een integrale selectie te komen, zijn deze indicatoren getoetst aan vier criteria. Ten eerste moet de indicator beïnvloedbaar zijn door management. Ten tweede moet de indicator direct te koppelen zijn aan het gestelde doel. Ten derde moet de indicator direct of indirect meetbaar zijn, en is er voor deze studie gekeken naar indicatoren waar reeds data van beschikbaar was. Tot slot moeten er referentie- of streefwaarden beschikbaar zijn, om een prestatie te kunnen interpreteren. Hierin is onderscheid gemaakt op basis van ambitieniveau. Deze procedure heeft geleid tot een selectie van 21 indicatoren, verdeeld over de thema’s sociaal-economisch, bodemkwaliteit, emissies en leefomgeving, en circulariteit en grondstoffen.

Resultaten

Een eerste test van deze indicatorset brengt de algemene duurzaamheidsprestaties gedeeltelijk in beeld. Enkele ecosysteemdiensten bleven echter onbelicht. Deze studie laat zien dat er voor enkele ecosysteemdiensten nauwelijks indicatoren zijn afgeleid, met name voor de thema’s biodiversiteit, klimaat en sociale aspecten (zoals arbeid en recreatie). Voor deze ecosysteemdiensten moeten er in de toekomst gericht nieuwe indicatoren ontwikkeld en data verzameld worden. Bovendien zijn er niet voor alle indicatoren op elk ambitieniveau streefwaarden bekend. Kortom, de huidige systematiek geeft een eerste indicatie van de duurzaamheidsprestaties van een agrarisch systeem, en dient verder verbeterd te worden om te kunnen gebruiken als beslissingsondersteunend instrument. Omdat de test alleen is uitgevoerd op data van 1 jaar is nog geen uitspraak te doen over de integrale duurzaamheidsprestaties van de systeemproeven van de PPS Beter Bodembeheer. De berekeningen moeten als voorbeeld gezien worden.

Visuele weergave van de systeemprestaties van Bodemkwaliteit Veenkoloniën in 2019 op de geselecteerde indicatoren: De prestaties van het systeem met combinatie van maatregelen is gelijk of beter aan het standaard systeem. Betekenis cijfers: opbrengst (1), kwaliteit (2), stikstofoverschot (4), fosfaatoverschot (5), stikstofstatus (6), fosfaatstatus (7), kalistatus (8), EOS-aanvoer (9), OS% (10), indringingsweerstand (12), PMN (14), bodembedekking (17), gewasbeschermingsmiddelen (18), Nmin najaar (19), beregening (21), aandeel organische stikstof (25) en aandeel organische fosfaat (26).

Bekijk het rapport Indicatoren voor systeemonderzoek in de open teelten en de toepassing daarvan in de systeemproeven van de PPS Beter Bodembeheer.